Tuesday, December 25, 2012

बढती का नाम दाढी !

सकाळी सकाळी दाढी करणे हा एक वैतागवाणा प्रकार आहे. सदर कारणास्तव आपले अनेक मित्र दाढी राखून आहेत. मीही कॉलेजात असताना ही आवड जोपासली होती. त्या काळात मला ' दाढीवाला ' म्हणून ओळखले जात असे; तर ते असो. दाढी अलीकडे पूर्वीपेक्षा बरीचशी सहजपणे करता येण्यासारखी गोष्ट झाली आहे. कारण विविध म्याच थ्री सारखी शार्प ब्लेड्स आज उपलब्ध आहेत. कॉलेजला असताना केलेली पहिलीवहिली दाढी आणि त्यातील थ्रील अजून आठवते. तेव्हा ट्विन ब्लेड्स वापरणे म्हणजे चेहऱ्याचे फारच लाड करण्यासारखे होते. म्हणून आम्ही मित्र पारंपारिक फावडे आणि विल्किन्सनचे ब्लेड वापरत असू. कधी कधी दोन तीन मित्र एका ब्लेडमध्ये शेअरिंग करून सामुदायिकरित्या दाढी करायचो. त्यासाठी लागणारे क्रीम, आफ्टरशेव लोशन आणि ब्रश हा एकच सर्वांसाठी पुरेसा असे. कारण तेव्हा एड्स सारखे आजार अजून एवढे पसरलेले नव्हते. आणि कॉलेजच्या पहिल्या वर्षाच्या मित्रांना तो तसा असण्याची शक्यता निदान तेव्हा तरी नव्हती. सुरुवातीला सवय नसल्यामुळे हमखास रक्त येई.

नंतर सवयीने दाढी जमू लागली. त्यातही नंतर ब्लेडची एक कडा जास्त शार्प असते , आणि त्यातूनही पुन्हा त्या कडेची एक बाजू दुसरीपेक्षा अधिक शार्प असते, असे लक्षात आले. तीक्ष्ण कडा ओळखण्याची दृष्टी आली. पण अनेकदा घाईगर्दीत चेहऱ्याला जखम होईच. नंतर ट्विन ब्लेड्स वापरू लागलो. हे जरा बरे होते. थोडा कमी त्रासदायक होते. आणि एक ब्लेड महिनाभर सहज पुरत असे. पण होस्टेलवर सदर गोष्टी चोरीस जाण्यास पात्र ठरत. त्यामुळे त्या पुन्हा पुनः आणाव्या लागत.

परीक्षेचा आणि प्रेमभंगाचा कालावधी हा दाढी वाढण्यास उपयुक्त काळ असायचा. परीक्षक आणि पोरी ते 'समजून' घेत असत. एकदा पाच सात दिवस विनाकारण दाढी वाढली. सहज आरशात पाहिले असता लक्ष्यात आले, की आपल्याला दाढी बरी दिसेल. मग तेथून फ्रेंच कट दाढी ठेवायला सुरुवात केली. या दाढीची बरीच निगा घ्यावी लागते आणि नियमित त्याला तज्ञ न्हाव्याकडूनच कट मारावा लागतो , अन्यथा ती तुम्हाला 'पाहणाऱ्या' मुलींना हास्यास्पद वाटू शकते.यापेक्षा सरळसोट दाढी वाढवणे सर्वात सोपे ! मी इंटर्न असताना हा प्रकार सुद्धा नंतर मी अवगत करून घेतला. पण तो माझ्या चेहऱ्याला तेवढासा सुट होत नाही, असे काही तज्ञ लोकांनी सांगीतले. मग आता काय करावे असा विचार चालू असतानाच कॉलेजात एकदम सफाचट दाढी (मिश्या सुद्धा ) काढून टाकण्याची लाट आली. आणि माझ्या दाढीला निमित्त मिळाले.


त्याचे असे झाले निकम नावाचा एक चेनस्मोकर मित्र होता (म्हणजे अजून आहे तो ! :-) . तर याचे एका मित्राशी भांडण झाले. आणि त्या दुसऱ्या मित्राने याची मिशी झोपेतच उडवून टाकली. मग याने त्या पहिल्याची मिशी उडवली. आणि तिथून ही लागण सर्वत्र म्हणजे अख्ख्या कॉलेजात पसरत गेली. दोन पाच मित्रांचा घोळका दिसला की हे आता आपल्याला पकडून मिशी अर्धी उडवणार, अशी भिती वाटायची. म्हणून मी कोलेजला जाणे सुद्धा कमी करून टाकले. त्यावेळी मी शहरातील एका नामांकित सर्जनकडे प्रक्टिस करत होतो. हा बाबा खरेच चांगला सर्जन होता, पण हा ओ.टी. मध्ये फार आरडाओरडा करायचा. याला मी ऑपरेटीवला असिस्ट करायचो, बरेचदा हा बाबा एखादी छोटी आर्टरी अशा प्रकारे कापायचा की थेट फवारा उडत असे. पुन्हा स्वतःकडून आर्टरी कापली गेली म्हणून माझ्यावर वैतागायचा आणि आरडाओरडा करायचा. कधी कधी हातातील इन्स्ट्रुमेंटस सरळ वाटेल त्या दिशेला फेकून द्यायचा. मी म्हणायचो " मी बाहेर जाऊ का ?"
" शाब्बास ! मला असिस्ट तुझा आजा करणार का ?"
" पण तुम्ही स्वतःच्या चुकांसाठी दुसऱ्या लोकांना दोषी का समजता ?"

" ठीक आहे ! कौटरी घे पटकन ; फोर्सेप्स नीट पकड !"


प्रोसिजर संपल्यावर हाच बाबा पाठीवर हात ठेवून म्हणायचा
" अरे यार, मी टेन्शनमध्ये असतो ओटीत. तिथलं माझं बोलणं मनावर घेत जाऊ नकोस !"
हा मला लाभलेल्या काही गुरुंपैकी एक चांगला मनुष्य ! इतर वेळी हा अवांतर विषयांवर ,अगदी अध्यात्मावर चर्चा करायचा.याला वाचायचा कंटाळा असावा, कारण ह्याने तेव्हा माझ्याकडून 'लव्ह एन्ड बेली' वाचून घेतले. म्हणजे मी वाचायचो आणि तो ऐकायचा !

तर आता मूळ विषयाकडे वळतो. माझ्या या गुरूला दाढीमिशा नव्हत्या. पण तरुणांनी दाढी किमान मिशी तर राखावीच, असा याचा आग्रह असायचा. मिशीशिवाय मनुष्य म्हणजे अगदीच ' हे ' वाटतो असे याचे म्हणणे होते.
" सर, तुम्ही मिशी का ठेवत नाही?" असे मी घाबरत विचारल्यावर तो म्हणायचा
" मी आता म्हातारा झालो !"
 हे सर्व अवांतर सांगण्याचे कारण असे की एकदा दुपारच्या वेळात मित्रांचा ताफा आयुधांनिशी माझ्याकडे धावून आला. मी नुकताच जेवण करून बेडवर लेटलो होतो. दोघांनी मला पकडून ठेवले आणि एकाने हलकेच कुठल्यातरी ऑपरेशन थिएटरमधून चोरून आणलेल्या तीक्ष्ण कात्रीने माझ्या मिशीचा अर्धा भाग उडवला. आणि तत्काळ पळून गेले.
" अरे साल्यांनो, निदान पूर्ण तरी कापा !"
" तुझी तू कापून घे, आम्ही काय हजाम वाटलो कायबे ए येड्या ? "
" फुल्याफुल्यांनो , थांबा पळता काय हरामखोरांनो ?"
पण मित्र थांबले नाहीतच. मी चेहऱ्याचा अर्धा भाग झाकून नर्सला हाक मारली
" मला जरा सर्जिकल ब्लेड आणून दया एक "
" कशासाठी हवेय डॉक्टर ?"
" असेच पाहिजे, सहज !"
" किती नंबरचे देऊ ?"
" कितीपण नंबरचे द्याहो, लवकर दया जरा !"
" चेहऱ्याला काय झाले का डॉक ?"
" काहीच नाही झालेहो, ब्लेड देता ना ?"
तीने ब्लेड आणून दिले. मी वर माझ्या रुममध्ये आलो आणि उरलेल्या अर्ध्या मिशीवर निर्दयपणे ब्लेड फिरवले !


 पण आता अजून दाढी बाकी होती. अनेक महिन्यांत काम पडले नाही, म्हणून रेझर आणि ब्लेड्स आणण्याची गरज भासली नव्हती. आता मिशीशिवाय दाढी हे फारच विचित्र दिसत होते. मी जवळच्या सलूनमध्ये धावतच गेलो.
" सलाम वालेकुम !"
" वालेकुम अस्सलाम ! दाढी करायची आहे. "
" अच्छा, अच्छा, आप बैठीये. सिर्फ पांच मिनिट !"
" थोडे लवकर नाही का जमणार, जरा घाईत आहे !"
" ये क्या, इनकी दाढी हो गयी की बस आपही का नंबर है !"
हा मराठी मनुष्य मी त्याचेशी मराठीत बोलत असूनही माझ्याशी हिंदीत का बोलत होता,कळेना  ! एकदाचा माझा नंबर आला.
" कट मारनेका है क्या ?"
" पूर्ण उडवायची आहे."
" ठीक है, यह तो बहुत आसान है, हमारे लिये ! दाढी जितनी बडी उतना इझी होती है ! क्युंकी बाल काफी सोफ्ट होते है !"
मोजून पाच मिनिटांत त्याने माझ्या दाढीचा बळी दिला.

माझा हा अवतार माझ्यासाठी नवीन होता. सुरुवातीला समोरच्या आरशातील मनुष्य मीच आहे, की काय ओळखू येत नव्हते. तसाच हॉस्पिटलला धावत आलो.स्टाफस , आया , वार्ड बोइज सारेच हसले. त्यांनी पुरेसे हसून घ्यावे म्हणून तिथेच निर्विकारपणे थांबलो.
" हाहाहाहा ,छान दिसताय डॉक्टर  !" एक स्टाफ म्हणाली.

" धन्यवाद, आलोच मी !"
" हीहीहीही !"
"तुमचे हसून झाले असेल तर मी येतो आता, थोडा आराम करतो !"
" ओके सर, पण तुम्ही फार वेगळे दिसता आज !"
" वेगळा म्हणजे ? "
" काही नाही. सर आले की कोल करते.तुम्ही आराम करा. "
मी माझ्या रुममध्ये येऊन झोपी गेलो.
संध्याकाळी पाचला मोबाईलची रिंग वाजली
" सर आलेत "
" आलोच मी !"
मी फ्रेश होऊन खाली गेलो. ओपीडीत.
" गुड इव्हिनिंग सर !"
" कोण ? गुड इव्हिनिंग !"
" सर.."
" अर्र्रर्र्रर्र्र ,अरे हे काय केलेस तू ? "
" सर माझ्या मित्रांनी माझ्या मिशा उडवल्या मग मला दाढी करणे भाग होते !"
" काय बिनडोक मित्र आहेत तुझे ? आणि तू सुद्धा किती मूर्ख, त्यांना खुशाल मिश्या कापू दिल्यास !"
" सर मी नाही कापू दिल्या.."   मग मी सरांना घडला तो संपूर्ण किस्सा सांगितला.
" पण हे काही बरोबर नाही गड्या, तू अगदी निव्वळ हे दिसत आहेस ! जा माझ्यासमोर येऊ नकोस !"
" सर, पण माझा काय दोष आहे त्यात ?"
" कसली टुकार पोरं आहात रे तुम्ही ?ते तुझे मित्र आले की सांग मला ."
" ओके सर. "
" आणि तू आता निदान दोन तास तरी माझ्यासमोर येऊ नकोस !"
" ओके सर. मी फिरून येतो मग जरा !"
" शाब्बास, म्हणजे इकडे काही इमर्जन्सी आली, की तुला शोधत बसायचं का आम्ही ? इथेच बाहेर थांब पण मला थोबाड दिसू देऊ नकोस !"
क्षणभर वाटलं, "च्यायला काय हा विक्षिप्त मनुष्य आहे ! "पण दुसऱ्याच क्षणी गुरूविषयी असे विचार चुकीचे आहेत, हे जाणवून मी मित्रांना मनातल्या मनात अनेक शिव्या घातल्या.
सदर प्रकारानंतर माझे इतर दोन मित्र पोरे आणि भूषण मला भेटायला आले. त्यावेळी सर पेशंटस आटोपून ओपीडीत वाचत बसलेले होते.
" अरे, स्वागत मित्रहो, खूप दिवसांनी इकडे ?"
" चल चहा मागव !"
" होरे, च्यायला बसा तर खरं !"
" बाहेरच जाऊ चल. तुझा तो डेंजर बोस गेला का घरी !"
" ओपीडीत बसलाय बाबा !"
" च्यामायला जाकी म्हणावं घरी; जेवण बिवन कर म्हणा घरी जाऊन !"
" हळू बोलरे, च्यायला ऐकलं सरांनी, तर तुम्हाला दोघांना हाकलून देईल !"
" दाढीमिशीवरून लई छळलं म्हणे तुला ?"
" जाऊदेरे आपली पोरेच साली टपोरी आहेत !"
  बॉसला आमच्या बोलण्याची चाहूल लागली की काय, पण तो बाहेर आला.
" अच्छा, हे मित्र का तुझे ?"
" हो सर, ओळख करून देतो - हा पोरे आणि हा भूषण !"
" नमस्कार सर !"

" नमस्कार !"
" तुम्हाला काही अक्कल बिक्क्ल आहे की नाहीरे ?" बॉसने थेट मुद्याला हात घातला
 " छेछे, सर हे अतिशय चांगले , गुणी मित्र आहेत !"
" तू मध्ये बोलू नकोस !"
" सर, पण आम्ही याच्या दाढी मिशांशी काही कर्तव्य नाही. आम्ही कशाला उडवू ? ते दुसरे मित्र होते."
" मला तर तुम्ही पण तसेच भामटे वाटता !"

" तुम्हाला वाटते त्याला आम्ही काय करणार ?"
यानंतर माझ्या ने बॉसने मित्रांची अशा प्रकारे चांगली पंधरा मिनिटे बिनपाण्याने केली. मित्र वैतागून अक्षरश: कोपरापासून नमस्कार करून निघून गेले ! बॉस सुद्धा घरी निघून गेला. मी मित्रांच्या मागे धावत गेलो.
" माफ करा मित्रहो, माझ्यामुळे तुम्हाला थोडा त्रास झाला..चला ,चहा तरी घेऊ !"
" अबे जा तिकडे !  फुकट पण नको तुझा चहा ! च्यामायला , आम्हाला चहा प्यायचा म्हणून येतोक्काय आम्ही हिकडं ? "
" ए सुन्या, त्या तुझ्या बॉसला समजावून सांग जरा, कोणालापण काहीपण बोलत जाऊ नकोस म्हणा, च्यामायला ! तुझा बॉस म्हणून सोडून दिला त्याला. तुला काय अशे तशे वाटलो काय म्हणा,काबे येड्या !"
" जाऊदे यार गुरु आहे. "
" तुझा असेल गुरु आमचा नाही, चल जातो आम्ही !"


यानंतर माझ्या बॉसने २-३  दिवस माझा जो छळ मांडला तो अवर्णनीय आहे. ओटीत असताना हा बाबा बाहेरून आलेल्या सर्जन्स आणि अनेस्थेतिस्त लोकांना म्हणत असे
" बघा आमच्या डॉक्टरांनी काय केले आहे ! डॉक्टर, मास्क काढ बर !"
" सर, आता त्यात काय एवढे ?"
" नाही, दाखव थोबाड जरा !"

किमान दहा वेळा तरी मी मास्क काढून चेहरा दाखवला असेल. मी नाईलाजाने मास्क काढला की मग ते लोक मला हसत आणि हा बाबा माझा आणि माझ्या मित्रांचा उद्धार करत असे. त्यातील एखादा सरांच्या अपरोक्ष सांत्वन करून जाई :
" रिल्याकस, सरांचे फार मनावर घेऊ नकोस ! या वयात एवढं चालायचंच ! पण तुला दाढीच चांगली वाटते; पुन्हा वाढव. बढती का नाम दाढी !"

चार पाच दिवसांनी पुन्हा दाढीचे खुंट दिसायला लागले आणि मी दाढी जोमाने वाढवण्याचा निश्चय केला; ती वाढवली सुद्धा ! पण नंतर मला तो माझा प्रिय छंद काही कारणाने सोडून द्यावा लागला. त्याची कथा नंतर केव्हातरी !  :-)